Guillermo Lorca

'Het is allemaal hart en ziel, en dat is precies hoe Lorca schept. Hij valt zijn enorme doeken aan met bruuske slagen, en sleurt de kijker mee op een reis naar de diepste putten van zijn ziel. Tweedimensionale theaterstukken, of geschilderde opera's (Lorca: 'lk ben dol op opera! Ik ben opgegroeid met Puccini!') die de duistere kant van de menselijke psychologie tonen. Tragedies in vlijmscherp realisme in combinatie met vleugen barok. Het zal geen verrassing zijn dat deze werken de kijker doen schudden, gevloerd, zelfs verpletterd. En dat is precies waar het Lorca om gaat: 'lk geloof dat er een stuk in ons hoofd zit - iedereen heeft zo’n plek - waardoor je met je diepste emotionele niveau kunt communiceren. Het is mijn doel om die Plek te vinden, en deze aan te raken, via de symboliek en spirituele kracht van mijn schilderijen. Ik wil in de geest van mensen komen en die plek vinden.'

Het moet voor Lorca zelf precies zo hebben gevoeld toen hij, als achtjarige jongen, in de boekenkast van zijn moeder op een schat van kunstboeken stuitte, over Rembrandt, Caravaggio, Edvard Munch. Ieder van deze schilders maakte een diepe en blijvende indruk op de jonge jongen, wat vorm gaf aan zijn toekomstige kunstenaar-zijn. Van de kunstacademie van Santiago was hij echter aanzienlijk minder onder de indruk. 'Laten we maar zeggen dat we heel andere benaderingen van kunst hadden.' Na een jaar was de jonge schilder het studeren van kunst aan de universiteit zat. Op zoek naar een benadering die bij hem paste, ruilde hij Latijns-Amerika voor het Europese noordelijk halfrond om leerling te worden van de Noorse schilder Odd Nerdrum. Het was Nerdrum die hem introduceerde tot de spirituele kant van de kunst 'In een paar maanden met hem heb ik meer geleerd dan in al die eerdere jaren bij elkaar. Naast een schat aan technieken leerde hij me wat waarschijnlijk de meest waardevolle les van allemaal is: Hoe je 'ziel' en 'geest' in een schilderij kunt vangen.'

Lorca legt uit hoe zijn persoonlijkheid zijn werken doordringt. 'Het is een soort reis door de onbewuste sensaties die deel hebben uitgemaakt van mijn leven.” Elk schepsel in mijn werk vertegenwoordigt een onderbewuste drive. Het kleine meisje is het kostbare en mooie interne deel dat verzorgd moet worden. Zij is de hoofdgeest.' Een oplettende kijker zal merken dat zijn meisjes vaak roze of blauw haar hebben, een saluut naar Japanse anime, een van zijn vroegste esthetische inspiratiebronnen. Lorca vervolgt: “Het meisje symboliseert een alter ego van mij dat ik in mijn jeugd heb verloren, maar ik ben er zeker van ben dat het er nog steeds is, dat het nog steeds bestaat. Maar ze is slechts één aspect: ieder mens bevat verschillende geesten die elkaar voortdurend bevechten.

Zo werkt het meisje samen met allerlei onbewuste krachten - soms gewelddadig, soms angstig, soms teder.' Het is dat samenspel dat de kijker registreert als spanning, of zelfs onbehagen, omdat conflicten en gevaar nooit ver weg zijn in Lorca's werken. En toch, zo beweert hij kalmerend, is het meisje de krachtigste geest van allemaal. 'Zij is de ziel van het schilderij. Als je de samenwerking goed bekijkt, zie je dat ze de overwinnaar blijft. Ze is onaantastbaar, zelfs als ze in bed zit met een monster. Ik interpreteer dit als een symbool van hoop. De boodschap: in elke tragedie zit schoonheid. En ook: zelfs in het geval van gevaar is er hoop.'

Zijn werk geeft hem ook datzelfde gevoel van hoop dat hij anderen wil bijbrengen. 'Covid heeft de manier veranderd waarop ik de wereld zie. Plotseling voelde ik me een tijd niet zo hoopvol. Het vulde me - samen met de rest van de wereld - met een gevoel van afschuw, diepe angsten en een gevoel van mijn eigen sterfte. De dood was net om de hoek, zo voelde het.' Volgens Lorca vond deze nieuwe sensatie zijn weg in zijn schilderijen.

Een aantal van zijn 'Covid-paintings' zijn momenteel te zien in het MOCO Museum in Barcelona. In 'The Healer' (De genezer) bijvoorbeeld steekt een meisje schijnbaar een gorilla, die door haar lijkt te lijden. Maar Lorca verzekert dat het tegenovergestelde waar is: 'Ze probeert eigenlijk om de gorilla te redden. Met dit soort werken probeer ik mijn angsten weg te schilderen.'

Dan, filosofisch: 'Dat is de kracht van de kunst: het kan onze diepste gevoelens doordringen en tegelijkertijd onze emoties reguleren. Het helpt ons om onszelf te leren kennen. Ik geloof dat kunst het summum is van onze creativiteit als menselijke wezens - het is de ziel van onze samenleving. Het is aan de kunstenaars om deze ziel te vertalen naar creaties die ons inspireren om te denken. Het maakt niet uit of dat door middel van schilderen, poëzie, film of muziek gebeurt. De samenleving heeft symbolen nodig om zichzelf uit te drukken. Als je die symbolen wegneemt, zoals in sommige dictaturen gebeurt, zet je een stap terug in onze evolutie. Wij. Hebben. Kunst. Nodig.'

Om zijn punt te illustreren, vertelt Lorca een anekdote. Als jonge kunstenaar zag hij composities in zijn hoofd voor gigantische schilderijen, maar hij had er geen flauw idee van, noch kon hij zich een plek voorstellen, om werken van zo'n monumentale omvang te tonen. Uiteindelijk boden de muren van de Chileense metro een oplossing, die zowel Lorca als de ontelbare forenzen die werden getrakteerd op deze kolossale vertoning van publieke kunst, verheugden. In 2019 kwam Santiago in het centrum te staan van een politieke storm ('je kunt dat zeker een revolutie noemen'). De meest heftige protesten vonden plaats net rond en zelfs binnen de metrostations waar Lorca's werken zich bevonden. Verschillende stations brandden tot op de grond af. Maar het goede nieuws: iemand ('ik weet niet wie') nam het op zich om Lorca's stukken veilig te stellen. Waar die geredde werken nu zijn, weet Lorca niet. Het maakt ook niet uit. Belangrijker voor Lorca is dat iemand, temidden van alle opschudding, niet alleen zijn kunst redde, maar daarmee het belang van kunst in de samenleving heeft bevestigd.

Hoewel metro stations voor de rellen voor Lorca net zo geschikt waren als expositieruimtes - 'Zelfs de temperatuur in metrostations komt zeer dicht bij die van musea, wat voor een uitstekende conservering van de werken zorgt!' - dringt hij wel aan op de rol en de macht van musea. 'Musea zijn de hoeders van de kunst die ze huisvesten. Ze zorgen ervoor dat kunst blijft bestaan. Musea zijn in zekere zin als kathedralen: als ik sterf, staan ze nog steeds. Ze hebben deze sacrale kwaliteit.' Lorca legt uit hoe een object een andere betekenis kan krijgen, afhankelijk van de context en ruimte waarin het wordt tentoongesteld.

Hij betoogt dat musea een laag toevoegen, zelfs overweldigend kunnen zijn. En dat is precies wat hij wil: overweldigend zijn. Daarom zijn zijn zijn werken vaak levensgroot: als ik tekens in zulke dimensies schilder, groter dan het leven, veranderen de verhoudingen en de relatie tussen het afgebeelde karakter en degene die het bekijkt. Het is een heel ander gevoel: de onrust groeit, de dreiging wordt realistischer, de schoonheid mooier en de aantrekkingskracht op emoties intenser.' En zo dringen Lorca en zijn enorme geschilderde opera's in de geest van de mensen binnen, om daar voor lange tijd te blijven hangen en er te wonen, vrij van huur.